ضیاءالدین علی بن محمد خزرجیخزرجی، علی بن محمدبن یوسف‌بن عفیف، ملقب به ضیاءالدین، کنیه‌اش ابوالحسن، ادیب، شاعر و صوفی اندلسی قرن هفتم. او را ساعدی و انصاری نیز نامیده اند. [۱]
ابن‌زبیر، کتاب صلة‌الصلة، ج۱، ص۱۵۰، قسم ۴، چاپ عبدالسلام هراس و سعید اعراب، مراکش ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
[۲]
ابن‌رشید، ملء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة‌الوجیهة، ج۳، ص۴۳، چاپ محمد حبیب‌بن خوجه، تونس ۱۹۸۱.
[۳]
ابن‌حبیب، تذکرة‌النبیه فی ایام‌المنصور و بنیه، ج۱، ص۱۱۴، چاپ محمد محمد امین قاهره ۱۹۷۶ـ۱۹۸۶.
[۴]
احمدبن علی مَقریزی، کتاب السلوک لمعرفة دول‌الملوک، ج۲، قسم ۳، ص۲۰۰، چاپ محمد مصطفی زیاده، قاهره ۱۹۷۰.
۱ - نسب و مذهبو نسب او را به سَعدبن عُباده رسانده‌اند. [۶]
ابن‌تغری بردی، المنهل‌الصافی، ج۸، ص۱۷۷، چاپ محمد محمد امین، قاهره ۱۹۹۹.
وی مالکی مذهب و فردی معتمد بود. [۷]
ابن‌رشید، ملء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة‌الوجیهة، ج۳، ص۴۳، چاپ محمد حبیب‌بن خوجه، تونس ۱۹۸۱.
[۸]
ابن‌تغری بردی، المنهل‌الصافی، ج۸، ص۱۷۷، چاپ محمد محمد امین، قاهره ۱۹۹۹.
۲ - تاریخ ولادت و وفاتخزرجی در حدود ۵۹۰ در بِیغُو، شهری در اندلس، از توابع غرناطه، به دنیا آمد. [۹]
ابن‌رشید، ملء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة‌الوجیهة، ج۳، ص۴۳، چاپ محمد حبیب‌بن خوجه، تونس ۱۹۸۱.
[۱۰]
ابن‌زبیر، کتاب صلة‌الصلة، ج۱، ص۱۵۰.، قسم ۴، چاپ عبدالسلام هراس و سعید اعراب، مراکش ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
«که او را اهل باغه از توابع اِلْبِیره دانسته است». وی سپس در اسکندریه سکنا گزید و در همان‌جا در ۶۸۶ درگذشت. [۱۲]
ابن‌رشید، ملء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة‌الوجیهة، ج۳، ص۴۳، چاپ محمد حبیب‌بن خوجه، تونس ۱۹۸۱.
[۱۳]
ابن‌حبیب، تذکرة‌النبیه فی ایام‌المنصور و بنیه، ج۱، ص۱۱۴، چاپ محمد محمد امین قاهره ۱۹۷۶ـ۱۹۸۶.
۳ - اساتیدخزرجی در زادگاهش، بنا به رسم آن روز، ابتدا قرآن را نزد ابوالولید هشام‌بن واقف «یا واجب» مُقْرئ و ابوالقاسم عَیشون خواند. همچنین در ۶۰۶ ابوالحجاج منصفی، زاهد مشهور، را در مالقه ملاقات کرد و در ۶۰۷ صحیح مسلم را نزد قاضی ابومحمد ابن‌حوط‌اللّه قرائت و از او استماع حدیث کرد. سپس در اندلس یا مصر، از جعفر همدانی استماع حدیث کرد و کفایة‌المتحفظ «کتابی در باب لغت» اَجْدابی را نزد وی خواند. همچنین مُلَخِّصِ «کتابی در باب حدیث» قابسی را نزد همدانی و ابوخطّاب ابن‌دِحْیَه و المُوَطَّأ «کتابی در باب حدیث» را نزد ابوعَمرو ابن‌دحیه و المعشَّرات الحُبیة «= عشرینیات/ عشرات؛ کتابی در باب مدایح نیوی» را نزد ابوزید فازازی خواند و این اشخاص، به او اجازه روایت دادند. [۱۴]
ابن‌زبیر، کتاب صلة‌الصلة، ج۱، ص۱۵۰، قسم ۴، چاپ عبدالسلام هراس و سعید اعراب، مراکش ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
[۱۵]
ابن‌رشید، ملء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة‌الوجیهة، ج۳، ص۴۴ـ۴۵، چاپ محمد حبیب‌بن خوجه، تونس ۱۹۸۱.
همچنین گفته شده وی به مکه رفت و آن‌جا از شیخ شهاب‌الدین سهروردی استماع حدیث کرد، زمان این سفر دانسته نیست. [۱۶]
ابن‌زبیر، کتاب صلة‌الصلة، ج۱، ص۱۵۰.، قسم ۴، چاپ عبدالسلام هراس و سعید اعراب، مراکش ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
۴ - شاگردانبه جز دِمیاطی و بِرازلی که از وی روایت کرده‌اند، [۱۸]
ابن‌تغری بردی، المنهل‌الصافی، ج۸، ص۱۷۷، چاپ محمد محمد امین، قاهره ۱۹۹۹.
خزرجی به ابن‌رُشَید و پسرش محمد و دو خواهرش و دو خواهر خود اجازه روایت داد. این شهادت‌نامه را زین‌الدین ابوبکر ابن‌منصور در ۶۸۴ به دستور خزرجی نوشت زیرا او آن زمان دچار ضعف بینایی شده بود. [۱۹]
ابن‌رشید، ملء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة‌الوجیهة، ج۳، ص۴۳، چاپ محمد حبیب‌بن خوجه، تونس ۱۹۸۱.
۵ - اشعار و قصیدههاوی در شعر از اسلوبِ محیی‌الدین ابن‌عربی تقلید می‌کرد و بیش‌تر سروده‌هایش در مدح رسول اکرم صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم بود. [۲۱]
ابن‌تغری بردی، المنهل‌الصافی، ج۸، ص۱۷۷، چاپ محمد محمد امین، قاهره ۱۹۹۹.
[۲۲]
ابن‌زبیر، کتاب صلة‌الصلة، ج۱، ص۱۵۰.، قسم ۴، چاپ عبدالسلام هراس و سعید اعراب، مراکش ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
«اشعارش فقط در مدح رسول اکرم صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم است». او قصیده‌ای بالغ بر ۲۳۰ بیت دارد که آن را در معارضه با بانَتْ سعاد کعب‌بن زهیر سروده است. [۲۳]
ابن‌رشید، ملء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة‌الوجیهة، ج۳، ص۴۸ـ۴۹، چاپ محمد حبیب‌بن خوجه، تونس ۱۹۸۱.
وی در قصیده‌ای ۴۱ بیتی به معارضه با حریری برخاسته و در آن او را از تصنع و نوآوری به‌دور داشته و به پرهیزگاری فراخونده است. [۲۴]
ابن‌رشید، ملء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة‌الوجیهة، ج۳، ص۴۶، چاپ محمد حبیب‌بن خوجه، تونس ۱۹۸۱.
بنابه قول ابن‌رشید، [۲۵]
ابن‌رشید، ملء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة‌الوجیهة، ج۳، ص۴۴، چاپ محمد حبیب‌بن خوجه، تونس ۱۹۸۱.
وی دیوانی با نام المواجد الخزرجیة داشته است.۶ - فهرست منابع(۱) ابن‌تغری بردی، المنهل‌الصافی، ج ۸، چاپ محمد محمد امین، قاهره ۱۹۹۹. (۲) ابن‌حبیب، تذکرة‌النبیه فی ایام‌المنصور و بنیه، چاپ محمد محمد امین قاهره ۱۹۷۶ـ۱۹۸۶. (۳) ابن‌رشید، ملء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة‌الوجیهة، ج ۳، چاپ محمد حبیب‌بن خوجه، تونس ۱۹۸۱. (۴) ابن‌زبیر، کتاب صلة‌الصلة، قسم ۴، چاپ عبدالسلام هراس و سعید اعراب، مراکش ۱۴۱۴/۱۹۹۴. (۵) صفدی، الوافي بالوفيات. (۶) احمدبن علی مَقریزی، کتاب السلوک لمعرفة دول‌الملوک، ج ۱، قسم ۳، چاپ محمد مصطفی زیاده، قاهره ۱۹۷۰؛ ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ضیاءالدین علی بن محمد خزرجی»، شماره۷۰۳۸. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|